Gliomach in imigéin

Nuair a bhíos ag scríobh anseo níos mó ná cúig bliana ó shin, i mí Iúil 2012, mholas leabhar dar teideal Poetry and the Police: Communication Networks in Eighteenth-Century Paris a scríobh Robert Darnton. Shíleas gur leabhar fuaimintiúil é a léirigh cé chomh tábhachtach is a bhí an amhránaíocht, an aithris bhéil agus lámhscríbhinní chun aistí polaitiúla a chraobhscaoileadh i bPáras faoi lár an 18ú céad. Seo sliocht gairid as an leabhar:

Oral communication has almost always escaped historical analysis, but in this case the documentation is rich enough for one to pick up echoes of it. In the eighteenth century, Parisians sometimes collected the scraps of paper on which songs were written while being dictated or sung. The scraps were then transcribed, along with other ephemera – epigrams, énigmes (word games), pièces de circonstances – in journals or commonplace books. Journals that consisted mainly of songs were known as chansonniers ...

Poetry and the Police, 76

Más amhlaidh a bhí i bpríomhchathair na ríochta ba chumhachtaí san Eoraip ag an am, luífeadh sé le réasún go mbeadh na modhanna céanna cumarsáide níos tábhachtaí fós in Éirinn—ós rud é go raibh ábhar clóbhuailte i dteanga na coitiantachta chomh tearc is a bhí. Dheineas an pointe céanna ag deireadh an leabhair liom dar teideal The Popular Mind in Eighteenth-century Ireland a foilsíodh anuraidh.

Robert Darnton, an leabhar leis, agus an leagan Portaingéilise

     Tharla go rabhas ag póirseáil ar an ngréasán domhanda an lá cheana agus tháinig mé ar léirmheas suimiúil ar Poetry and the Police. Is é Jefferson Queler, ollamh le stair ón mBrasaíl, an t-údar agus foilsíodh an léirmheas leis in Topoi, iris acadúil staire a chuirtear amach in Rio de Janeiro, sa bhliain 2016. Le bheith go hiomlán cruinn, is léirmheas é ar aistriúchán Brasaíleach dar teideal Poesia e Polícia: Redes de comunicação na Paris do século XVIII . Is i bPortaingéilis atá an léirmheas ach, ar ámharaí an tsaoil, is féidir liom an teanga sin a léamh. An chéad bhean ar thiteas i ngrá léi riamh agus mé i mo mhac léinn óg sa tríú bliain ar an ollscoil, is i Liospóin a tógadh í—rud a spreag mé chun staidéar a dhéanamh ar a teanga dhúchais. Níor bhaineas líofacht amach riamh ach bhí dóthain foghlamtha agam chun comhrá simplí a dhéanamh le daoine nuair a thugas cuairt ar an bPortaingéil. Dheineas staidéar ar an Spáinnis ina dhiaidh sin, áfach, agus tháinig an teanga sin salach ar an mbeagán Portaingéilise a bhí foghlamtha agam toisc go bhfuil gaol gairid idir an dá theanga. Ba dheacair dom abairt a rá i bPortaingéilis anois nach mbeadh truaillithe le Spáinnis, ach is féidir liom í a léamh i gcónaí.

Jefferson Queler agus an leabhar liom dar thagair sé

     Seo mar a chuir an tOllamh Queler tús lena léirmheas:

Buscar e compreender sons do passado, fazer a história cantar. Estes são os principais objetivos de Robert Darnton neste livro recentemente traduzido no Brasil - a publicação original foi feita nos Estados Unidos em 2010. Intelectual renomado, capaz de entrar em fóruns de discussão composto por historiadores do porte de François Furet, Albert Soboul e Roger Chartier, e ainda assim propor abordagens e interpretações novas para a França do Antigo Regime; pesquisador notável, capaz de encontrar documentação inédita em arquivos e seguir suas pistas e desdobramentos em fontes as mais variadas possíveis; dono de uma narrativa ágil e eletrizante, capaz de dialogar não apenas com a academia, como também com o público em geral; ele certamente traz todos esses elementos nesta obra e faz jus à série de resenhas elogiosas que ela vem recebendo em revistas acadêmicas e jornais de grande circulação, tanto no Brasil quanto no exterior.1 Contudo, pouco ou nada se discutiu sobre suas contribuições à luz dos debates em torno do seu tema central, a oralidade. 

[Chun teacht ar fhuaimeanna ó ré atá imithe agus iad a thuiscint, chun fonn a bhaint as an stair. Sin iad na príomhchuspóirí a bhí ag Robert Darnton sa leabhar seo a aistríodh sa Bhrasaíl le déanaí—foilsíodh é sna Stáit Aontaithe i gcéaduair sa bhliain 2010. Is intleachtóir cáiliúil é a bhíonn páirteach i seimineáir le François Furet, Albert Soboul, Roger Chartier agus le staraithe ar chomhchéim leo, ach fós féin bíonn bealaí oibre agus tuiscintí nua á moladh aige don Fhrainc i ré an ancien réigime. Taighdeoir as an ngnáth, tig leis cáipéisí nár foilsíodh a aimsiú sna cartlanna, a lorg agus a gcraobhscaoileadh a rianú sna foinsí is éagsúla dá bhfuil ann. Scéalaí a bhfuil stíl bheoga spreagúil aige, is féidir leis comhrá a dhéanamh, ní leis an aos acadúil amháin ach leis an bpobal i gcoitinne chomh maith. Is cinnte go bhfuil na buanna sin uile léirithe aige sa saothar seo, agus go bhfuil an tsraith de léirmheasanna moltacha atá faighte aige in irisí acadúla agus i nuachtáin mhóra, sa Bhrasaíl agus thar lear, ag dul dó. In ainneoin sin, níl mórán plé déanta ar a bhfuil ráite aige i dtaobh a théama lárnaigh: an bhéalaireacht.]

Aontaím go huile is go hiomlán leis an méid sin agus leanas orm ag léamh. Cuireadh idir ionadh agus alltacht orm nuair a tháinig mé chomh fada leis an alt seo i lár an léirmheasa:

Suas técnicas de sedução, sua elevada qualidade de pesquisa e de interpretação, sem esquecer a estimada reputação do autor e o sedimentado interesse pela história francesa, talvez ajudem a explicar a boa recepção deste livro sobre poesia política no Brasil. Para efeitos de comparação, vale a pena destacar que o historiador irlandês Vincent Morley publicou trabalho muito parecido em 2002. Nessa obra de pouquíssima repercussão no país, o autor se dedica a investigar os impactos do processo de independência das colônias norte-americanas entre 1760 e 1783 na opinião de diversos setores da sociedade irlandesa. Morley demonstra como as notícias sobre o conflito que cruzavam o Atlântico e eram publicadas nos principais jornais irlandeses logo adentravam o universo da oralidade, sendo transformadas em música e versos em língua vernácula. Seu conhecimento de gaélico permitiu-lhe traduzir essas composições e perceber como a grande massa da população católica e analfabeta, outrora considerada passiva e despolitizada, acompanhou de perto os acontecimentos na América do Norte e apoiou a resistência dos norte-americanos ao domínio britânico, algo a que também aspirava, transformando figuras como George Washington em heróis populares. Não se trata aqui de diminuir a originalidade de Darnton, mas apenas de situar seu trabalho numa tendência mais ampla. Ademais, tal exemplo nos leva a refletir sobre as condições de circulação de conhecimento historiográfico, ou melhor, sobre os aspectos que levam um determinado assunto ou abordagem a receber atenção e reconhecimento entre historiadores. 

[Míníonn a stíl tharraingteach, an caighdeán ard taighde agus mínithe atá ann, gan trácht ar dhea-chlú an údair agus ar an tsuim sheasta i stair na Fraince, míníonn siad an fáilte a bhí roimh an leabhar seo ar fhilíocht pholaitiúil sa Bhrasaíl. Chun rudaí a chur i gcomórtas, is fiú a rá gur fhoilsigh staraí Éireannach, Vincent Morley, leabhar ata an-chosúil leis sa bhliain 2002. Sa saothar seo, saothar nár tharraing ach fíor-bheagán airde sa tír seo, chuir an t-údar roimhe taighde a dhéanamh ar an éifeacht a bhí ag an mbogadh i dtreo neamhspleáchais sna coilíneachtaí i Meiriceá Thuaidh idir 1760 agus 1783 ar dhearcadh na n-aicmí éagsúla i sochaí na hÉireann. Na tuairiscí faoin gcogadh a chuaigh trasna an Atlantaigh agus a foilsíodh sna príomhnuachtáin in Éirinn, léiríonn Morley gur glacadh leo gan mhoill i saol na béalaireachta, gur cumadh amhráin agus dánta fúthu i dteanga an phobail. Toisc go bhfuil Gaeilge aige, bhí sé ar a chumas na haistí sin a aistriú agus thuig sé go raibh bunús na gCaitliceach a bhí gan léamh, dream a síleadh a bheith gan suim sa pholaitíocht, go rabhadar ag faire go géar na n-imeachtaí i Meiriceá Thuaidh agus ag tacú le seasamh na Meiriceánach i gcoinne fhorlámhas na Breataine, rud ar mhaith leosan a dhéanamh freisin, agus gur laochra de chuid an phobail iad leithéidí George Washington. Ní chun úire Darnton a laghdú atáim anseo, ach chun a shaothar a shuíomh laistigh de threocht níos leithne. Thairis sin, spreagann sampla mar seo sinn le machnamh a dhéanamh ar an gcaoi a scaiptear eolas ar an staireagrafaíocht, nó, le bheith níos cruinne, ar na cúinsí a chinntíonn go dtabharfaidh staraithe suntas agus aitheantas d’ábhair nó do chur chuige áirithe.]

Is fíor don seanfhocal: is fánach an áit a bhfaighfeá gliomach!